Proza

Tam jest ukryty jakiś mechanizm. Bez wątpienia. To wiruje i drży. Wydaje z siebie cichy pomruk. Jakieś tryby, przekładnie, ciągnące się znikąd donikąd kable…. Skorodowane rury. Przeguby. Łącza. Rozgałęzienia… Nastawnie prądu, rezystory, transformatory… Zrywy. Przepięcia i zwarcia… Uderza w nozdrza mdława woń elektryczności. Piwniczne schody. Piwniczny odór rozkładu. Zgnilizna. Chłód. Tam jest ukryty włącznik/wyłącznik wszystkiego… Prastary mechanizm w otulinie kurzu i pajęczyn. Przedwieczny…

Monotonne tykanie wielkiego zegara niesie się echem po mrocznych korytarzach pustego domu. W opuszczonych pokojach lodowate oddechy ścian, otwierające się i zamykające martwe usta. Spierzchnięte. Sine. Trzeszczące przy każdym poruszeniu powłoki. Jakby ktoś cos mówił. Ale nie mówi. Ale, tylko nic. Ale nic…
Zwisające z karniszy płachty zasłon, kotar, firan, stor… Jakieś podarte łachmany. Pogniecione. Zdewastowane przez czas…. Lecz oto wyłania się z głębin mżących pikseli łoże śmierci. Prujący swoim galionem fale oceanu żaglowiec-widmo. Okadzają umysł nacierające zewsząd majaki i zwidy, jakieś senne reminiscencje. Wychodzą. Przechodzą. Idą na przestrzał. Znikąd-donikąd. W tym swoim niekończącym się korowodzie. Nie wiadomo po co. Zanurzone w wiecznej zmarzlinie przeszłości. Gdzieś coś… — i znowu coś… — i znowu… Coś…

To ja oddycham, szepcząc do samego siebie. Lustro stojącego trema pokrywa para z moich ust, zacierając ślady nędznej egzystencji, która się kolebie na boki i chwieje. Wszystko się chwieje. I wszystko pokrywa się szronem, trzaskającą powłoką lodu, który rozpełza się wzorzyście po każdym przedmiocie, po mnie… Umierałem już tyle razy, więc mogę umrzeć raz jeszcze. Szelesty i szmery za drzwiami, za kotarą. Za powłoką nocy. W świetle wiszącej lampy. W świetle kinkietu… Na podłodze, cóż na podłodze… Zwinięte w kłębek drżące jestestwo… Kogoś. Czegoś. Niczego… Albowiem niczego… Zaprzepaszczone w czasie truchło. Klekoczące kośćmi szkieletu… Puste oczodoły jakiejś ptasiej czaszki wpatrzone za kanapą w drewniany cokół regału. Nisko. Nisko. Tak bardzo nisko…
Coś szamocze się w sobie. Chrzęści i zgrzyta… Próbuje się wspiąć po półkach, aby dosięgnąć czegoś wyżej i wyżej… Bądź wyżej… Porusza wolno przezroczystymi skrzydłami. Skąd nagle skrzydła? I coraz bardziej puszyścieje w przelocie ćma o rozdygotanych czółkach. Tańczy wokół żarówki. Odbija się. Wznieca kłęby kurzu podczas zagadkowej metamorfozy własnego cienia. Na brzegach książek jarzą się złote litery. Ściśnięte. Upchnięte. Leżące w nieładzie. Czasopisma. Gazety. Broszury. Pożółkłe plakaty… Nieistotne. Już nie mające znaczenia resztki…

Wyłania się w czarno-białej scenerii pierwszy aparat do naświetlań. Lata pięćdziesiąte jakiegoś taszkienckiego szpitala. Aparat roentgena… Sołżenicyn sponiewierany kobaltową bombą po wiecznym osiedleniu w kazachskim Kok-Tereku. Czy przeżyje? Przeżył, jak Oleg Kostogłotow, jego bohater z „Oddziału chorych na raka”… Walające się, wyblakłe egzemplarze powieści, wspomnień Ilii Erenburga, Maksyma Gorkiego, Osipa Mandelsztama, Izaaka Babla… Poza Sołżenicynem i Erenburgiem reszta stracona w latach wielkiej czystki… Ktoś się kogoś bał. Bał się kogoś. Ktoś. Kogoś, ktoś…

Na pożółkłym plakacie uśmiechnięty Ray Charles w tych swoich ciemnych okularach i niesamowitą wręcz bielą zębów. Spogląda na mnie uważnie. Obserwuje każde moje poruszenie. Wszędzie jakieś stare telewizory o popękanych kineskopach. Radiole. Zwoje poplątamych kabli. Rozbite szkło. Gruz… Piwniczny zaduch śmierci w opuszczonym, drewnianym domu na Nevada Test Site… Z przybitą do ściany tablicą: Operation Teapot. Nuclear test Apple II. May 5, 1955.

Leżę, leżąc w barłogu ze starych gazet, papierów, czasopism… Czegoś wciąż szukam. Wertuję poplamione, pełne nowotworowych guzów, narośli stronice dawnych już dziejów. Rozdziały o chorobie von Recklinghausena, czy innych śmiertelnych malformacjach podobnych do przebiegu zespołu Proteusza. Joseph Merrick. Człowiek słoń. Nat King Cole. Humphrey Bogart. Gary Cooper. John Wayne. Susan Hayward. Agnes Moorehead. Pedro Armendáriz. Paul Newman… I wszyscy inni umarli na raka. W dalszym ciągu unosi się wokół nich mdława woń radiacji oraz gęsta otulina gryzącego, papierosowego dymu. Nieposkromiona śmierć…

One wychodzą ze ścian. Wciąż wychodzą z cichym szelestem, szuraniem... Te zjawy i zwidy o nieustalonych rysach twarzy. Te widma umarłych dawno ludzi. Wychodzą i giną w drzwiach do drugiego pokoju. A w pokoju tym lodowata pustka i piskliwy szum bezgranicznej ciszy. Królestwo melancholii, tej właśnie, która odcisnęła swoje piętno jak ślad na łóżku po umarłej na nim mojej matce. Odcisk podłużny w skołtunionej kołdrze. Pasujący do trumny, do tych sosnowych desek wprawdzie, ale klasy deluxe, bez sęków i wypaczeń. Nie. Ona wciąż tu leży i patrzy się tym wzrokiem pełnym bezgranicznego zdziwienia. Wpatruje się w dziwne na suficie kształty. W półmroku tym. W mroku. W świetle padającym z ukosa… Skąd ten blask? Z jakich pokładów przeszłego czasu? Ktoś tu umarł. Kto? Ach, tak. Usta mojej matki są już z sinego kamienia. Jakiego? Należałoby zapytać o to geologa. Albo innego specjalisty od tysiącletnich nawarstwień. Kamienny wzrok widzący wieczność w mrokach niepamięci. Patrzy się na mnie. Patrzy przeze mnie, jak przez warstwę przezroczystego powietrza, nie mając już w swoim widzeniu życia. Lecz jedynie śmierć. Jedynie śmierć. Śmierć. Śmierć, jedynie…

(Włodzimierz Zastawniak, 2024-01-25)

***

https://www.youtube.com/watch?v=21oop6e1qJY